Dubosc-Montandré, Claude [?] [1649], ICON TYRANNI, IN INVECTIVA CONTRA MAZARINVM, EXPRESSA ET AVCTA. , latinRéférence RIM : M0_1674. Cote locale : A_4_36.
Section précédent(e)

ICON TYRANNI,
IN INVECTIVA
CONTRA MAZARINVM,
EXPRESSA ET AVCTA.

M. DC. XLIX.

-- 2 --

-- 3 --

ILLVSTRISSIMO
NEC NON CEL SISSIMO
ARMANDO
DE BOVRBON
PRINCIPI DE CONTY,
ET AVSPICATISSIMO GALLIÆ
Periclitantis DICTATORI.

Secundo expressa prælo inuolat in sinum CELSITVDINIS
VESTRÆ, hæc Mazarini Icon
PRINCEPS ILLVSTRISSIME. Non quærit azylum
vbi secura omnis aleæ conquiescat, sed tribunal,
ad quod suorum sibi conscia scelerum, videtur ab
AREOPAGO causam euocasse, vt te iudicante
nobiliùs occidat. Secundus hic est dies quo prodit iterum
in publicam lucem, sed omnium dicteriis &
scommatibus grauis, vix potest, dum sibi succumbit,
ad tantæ maiestatis in qua resides, verticem subire.
Neque tamen propterea despondet animum

-- 4 --

dum omnium superstes fulminibus, à te percutiendæ
demum sperat ab illustri manu pariter illustriorem casum.
Humilior est equidem quàm vt te mereatur hostem
Mazarinus, & quamquam nullis cruciatibus
expendi possunt scelera quæ admisit, mactari tamen
dum expetit à te, victimæ nobilioris ambit famam.
Annue PRINCEPS ILLVSTRISSIME, hoc supremum
deprecanti Mazarino, obesamque nostra pinguedine
harugam maturam affatim bipennibus ne pudeat
vindici ferro vicere REGALIS POPA. Æteos
semper apices & Rodopæa saxa non feriunt Iouis fulmina,
aliquando ludunt in conuallibus, & quæ percussit
satum aurigam sole, dextera, sæuire non erubuit
in Terrigenas, dum Enceladum & Mimanta
montes montibus imponentes compescuit. Si tamen
iræ tuæ par nondum videtur Mazarinus, parce
Mazarino, fed gallici sanguinis hirudinem facultatum
nostrarum Charibdim, publicæ quietis perturbatorem,
intestini facem belli, famis & inediæ publicæ
causam, proscriptionum denique multarum nequiorem
Syllam ne saluum patere, vt his post vindictam
nominibus nobiliores accedant tituli, PATRIÆ
PARENS quam oppressit Mazarinus,
VINDOCINENSIS VLTOR FAMILIÆ.
Cuius maturabat perniciem Mazarinus. Vindeux
HOVDANCARIT quem incarcerauit Mazarinus.
RESTAVRATOR LIBERTATIS quam
in BLAMENIO & BROVSSELLIO opprimebat

-- 5 --

Mazarinus. Vide quanta tibi ex vno capite
demetenda sit gloriæ seges, quam multus post
hanc victoriam extiturus sis. Hoc tibi opinor caput
prudens deuouit fortuna vt te in cunis mirata, non
gradatim vt assolet, sed primo statim vestigio, Heroum
imponeret [2 lettre ill.]s Sparsosque per omnes antiquitatis
Heroas, titulos, in te vno, post vnum percussum
colligeret ; fies enim, non post lustra & olimpiades
sed intra Kalendas & Idus, Aristide maior,
Camillo fælicior, Scipione generosior, mario illustrior,
Tullio prudentior, statim & simul omnibus
par, dum post vnum percussum hæc omnia tibi debebuntur
nomina, quæ propter elisa monstra præmissis
illis semideis antiquitas imposuit. Quam non
abludat à vero hæc tanta tanæ Maiestatis spes
Videre est in hac Icone DICTATOR MERITISSIME
vbi non dubito quin desideret aliquid
delicatius sagacior illi tuus oculus, qui vel in Appelle
& Parrasio carpendum aliquid nactus esset,
sed rudiorem non potui non dare. Icona qui rudissimum
habuerim prototypum, & aberrasset à consilio
penicallis si monstro appinxisset veneres, leporibusque
dedisset ementitam faciem, cui vel gorgoneos
rictus, & Senescentis Tisiphones contractam
frontem voluisset appingere, vt fædior gallis inhorresceret.
Si quid itaque occurrerit delicate exaratum
illud puta imprudenti penicillo excidisse solis velim
nostrorum Heroum nominibus & tuo præsertim

-- 6 --

arrideat hoc opus, quod CELSITVDINI VESTRÆ
vt securius prodiret addixit, qui te priuatiorem
dominum præ cæterris expeteret,

 

DICTATOR ILLVSTRISSIME

Addictissimus obsequentissimus
& iuratissimus seruus
M. D. B.

-- 7 --

INVECTIVA IN MAZARINVM.

Orator in te dum inuchor, nec videri possum,
nec ambio, Mazarine. Non possum
profecto, quia nequeunt amplificari, quæ tu gessisti,
& scelerum tuorum atrocitatem compleuisti
cumulatius, quam vt vlterius vel ipsa possis hyperbole
prouehi : non ambio, ne sordescere videatur
oratoria maiestas in tam humili materie, & te,
quem ab ergastulis Siciliæ liquet enatum, dum sibi
subiicit in materiem, tibi potius faciat nomen,
quam detrahat, dum etiam inuehitur.

Quod enim est tibi nomen aliud, quam quod
habes ab errore Gallorum, qui te suo dum præfici
passi sunt regimini, non agnouerunt fraude tutum
Itala, vel certè non excusserunt prius èclauo,
certi periclitari non posse nauim Gallicam, vel
dum à minimo mortalium regeretur, nec infici
posse candorem insitum Gallis, vel in ipsa etiam
contagione vitiorum, quæ nisi vidissemus in te, in
hominem cadere nunquam posse credidissemus.

Fecisti profecto fidem historiis Caligularum, &
Neronum, ex quorum gente nobis transmissus es,
& in te totam speculari posset tyrannorũ ætatem,
quisquis longa perosus euoluere, rerum gestarum
volumina, curiosos oculos defigere vellet in compendio,

-- 8 --

& in vno capite, per omnia retro secula,
sparsam indolem obtueri.

 

Assyriis ingenuit natura ferociam, Medis perfidiam,
mollitiem Persis, superbiam Macedonibus,
perfidiam Gręcis, Carthaginensibus crudelitatem,
tibi omnia : quæque sparsit in alios, in te collegit ;
abortiuo dixerint alij fusum te ab vtero partu,
crediderim ego fœtum te prudentis esse naturæ,
quæ te suscipi voluit in lucem his fœdum dotibus,
ne derogaret fidem monstris antiquitatis, quisquis
te instar omnium aduerteret.

Ne vero tibi credas affingi (si tamen adhuc potes
in hoc omnium odio tibi sapere) totum te pererra,
vel pererrari patere, vt à calcaneo ad verticem, in te
videas inesse nihil, vnde tibi non conflari possit inuidia
maior, quam quæ sustulit illos olim tuæ gentis
tyrannos, in quos quamquam liqueat, mentiri
te impudenter, cum refers originem, videris tamen
conuicisse, quod te ab illorum moribus degenerem
non præstiteris.

Quid enim amasti literas ? an bellum ? sagum ? an
togam ? vtrius promouisti dignitatem, dum in te
procumberet moles regni, & tutelæ muliebris administrator
torqueres Sceptrum infantile, quod tibi,
non prudentia nostrorum, sed fortunæ cæca temeritas
addixit : literas certè non amabas, quas
nesciebas, & digniorem scimus extitisse neminem,
qui tuos ad amores obreperet, quam qui nihil sciret,
vt ignarus saltem apud ignaros præsideres, &

-- 9 --

minus cæcutiens, cæcos omninò pro libidine præcederes.
Vtinam saltem tu tantus literarum osor,
grandior denique fias litera, & facere cogaris mortuus
quæ viuus odisti, vt doceas vel vno tuo charactere
destinatum te iam vsque à cunabulis ad literas ;
quippe quiliteram vel moriendo etiam feceris.

 

Bellum ne vel amari passus sis, dubium
est. Hoc certè liquet voluisse te, vt fieret remissus,
nimirùm qui neruos ei præcideris : ferro
Hispanos Galli enecabant ; tu Gallos fame ; Rapinarum
tuarum maior est clades quam hostici ferri,
& incertum est vter plures fuderit Gallos, tu, an hostis ;
neque tamen intra castra continuit se furor
ille tuus, toto peruagatus regno desæuiit etiam in
carceres, quæsiuitque extra lucem in ergastulorum
tenebris vbi videretur crudelitas, quamquam
& molliorem te decebat esse cum ergastulis, in
quibus te te peperit Sicilia, vt omninò saltem non
esses Nero, si te natalium tuorum reuerentia quæpiam
afficeret.

Quid ergo placuit nec literariæ, nec bellicæ menti ?
quam sustinuisti in hoc theatro Gallico, Personam,
Mazarine ? Publicam ? an Priuatam ? vtramque
profecto : Publicam sustinuisti dùm publicè
raperes, dum publice sæuires, dùm publice mentireris,
dùm publice iurares : priuatam sustinuisti,
dùm furtiuis veneribus purpuram inquinares, &
Ecclesiæ Principis dignitatẽ deprimeres inter Hupupas
& Catamitos, reuocatus ad iuuenilem disciplinam

-- 10 --

qua lenonem diceris egisse, postquam ex
infami mancipiorum fæce quasi subirato partu
Natura tete excreasset.

 

Inuexisti, flagitiose, personam illam in hocce
Gallici pudoris theatrum, ad quod ante te nullus
adrepserat sic turpis actor, & exclusisti pietatem à
regia nostra, dum aulicorum Pharus sceleribus
dumtaxat & flagitiis prælucebas ; quis enim ea non
credidisset impune vestigia teri posse, quæ præsignaret
Ecclesiasticus murex, & quis erraturum se
tandem arbitraretur, si se ad amussim tuam, tanquam
ad propositum virtutis exemplar exigeret :
sed non aduertebamus maligno tibi fulgore ignescere
purpuram, & ardere sceleratis flammis criminum
quibus modestum illius pudorem succendisti.

An tamen fuisti satis impius, vt in eam tibi mentem
tutelæ regalis administrationem seponeres,
quo faciliùs in hac molli Regis infantis indole
tuam imprimeres ; lentosque REGVLI non communia
fata, vel in aditu vitæ præsagientis affectus
ad tuos ad temperares. Ausus est hoc profectò consilium,
te spectante, Gallia & passa es Scironi committi
tuum Achillem instruendum ad rapinas,
dum & Polybios Æmiliano, & Firmianos Crispo,
& Agrippas Augusto, & Arsenios multos Arcadio
tuo præficiendos haberes.

Proh Deum immortalem quæ tuos hoc fascino
potuerunt oculos obnubere tanta carmina, vt
non aduerteris fœdum esse, & insolens hactenus,
Sceptrum à pedo, solium ab ararro, Regiam à mapalibus,

-- 11 --

ab humili denique mancipio Regem informari.
Sed ita te crediderim non sine diuûm
mente hallucinatam, vt intelligant exteri, quàm
regale sortitus sit noster LVDOVICVS ingenium,
qui videlicet ab hac tanta vitiorum contagione illibatam
indolem seruauerit, vixeritque puer sub
obscœno castus, sub bilinguisincerus, sub auaro liberalis,
sub crudeli mansuetus, sub impio denique
regimine pius, neque fingi se passus sit vnquam ad
amussim, ad quam dirigebatur.

 

Non igitur insoles cendum tibi, Mazarine, neque
propterea sumendi maiores spiritus, quòd assederis
clauo Gallico : eadem enim fortuna quæ Nerones
Romanis, Cambyzes Persis, Pisistratos Athenis,
Dionysios denique, & Agatocles Gentilibus tuis
Syracusis, eadem te nobis imposuit ; & quamquam
ibi sedisti, vbi sederunt Cardinales, Ambosiani,
Petrochorenses, & Richelæi, virtutis tamen præmium
non fuit hoc culmen, sed cœcæ temeritatis,
quæ felicibus Gallorum armis obstruere nullos
cùm eualuisset obices, te censuit opponendum,
vt, te non impediente quidem ; sed non promouente,
ita denique cursum fœlicitatis nostræ
remoraretur.

Sic eadem quondam fortuna, Sardanapalum Assyrio
clauo præfecit, vt quotidianis virtutis Assyriorum
incrementis sub impotenti libidinum suarum
Principe modum statueret. Sic Balbo Michaëli
subiecit Aquilas, vt sub inscientissimo mortalium
capite, firmam licet, sed omni destitutam

-- 12 --

regimine molem imperij succuteret. Sic Pisoni fasces
consulares commisit, vt eorum saltem fulgorem
sub annuo ridendi Consulis Imperio suffuscaret.
Sic te denique nobis imposuit, vt sub deside,
sub ignaro, sub crudeli, sub impio, sub obscœno,
sub aleatore denique ministro, quem armis non
poterat hosticis, vitiis saltem tuis Liliorum fulgorem
offuscaret, vt quod impetu non poterat Hispano,
tua fœliciùs mollitie robur eneruaret.

 

Neque tamen euicit quod expetebat, te quidem
in hoc Gallorum Theatro visendum omnibus non
tàm propinauit indigenis quàm exteris, & iniecit
spem Leonibus & Aquilis ; si coniuratis armis in
nos irruerent, ita fore tandem, vt promotos sub
Richelæo limites imperij, sub Mazarino, sectatore
alearum, deliciarum omnium mancipio transgrederentur ;
sed non emollescere potuimus etiam te
præside ; quóque molliorem aduertebamus ministrum,
eò magis obdurescebat nostra virtus, vt assueti
triumphis & victoriis, etiam sub deside militem
non dedisceremus.

>Quot enim non corruêre propugnacula, quot
nostris tormentis discussæ radicitùs arces non cecidere,
quot victricibus armis non decursæ sunt
nationes, quæ littora, quæ plagæ non eo sudarunt
sanguine quem effudimus, quoties profecti, regressi
sumus sine palmis, quoties aggressi non
triumphauimus, imò quod superat fidem, vicimus
sæpiùs quàm pugnauimus, & ita visa est ancillari
nostris Imperatoribus fortuna, vt interdùm videretur

-- 13 --

ipsa sibi tardior nisi prius adesset multoties,
quàm expeteretur.

 

Quid tu interim ? an non efferabaris fortunæ
mancipium, cum aduerteres fortunam, quæ te nostris
armis obmoliebatur obicem, eorum nequaque
posse sistere triumphalem cursum ; itane desidebas,
vt gratiam relaturus fortunę, quæ te tantum
è tantulo fecerat, nihil, vel cum crimine, criminum
omnium labe contaminatissimus auderes : Ausus
es profecto, & vbique in aliis deses, extitisti generosus
ad crimina, & cum esses ipsefortunæ crimen
& opprobrium, credidisti melius non posse rependi
gratiam quam si crimen crimine compensares,
nec famulari te posse fidelius scelestissimæ dominæ,
quam si qualem te fecerat talem exhiberes.

Proh Deum immortalem quantus sese mihi modo
campus aperiret, si tua singulatim executurus
crimina, hærere vellem in obuiis : sed te hic daturus
in compendium, aliorum relinquo voluminibus &
satis erit dixisse modo, quod satis erat fecisse, vt
millies in crucem subigereris, nisi te quemadmodum
erexerat iniustitia, ita conseruasset.

Agedum in quo hærebimus Mazarine, an in veneribus,
& deliciis, in quibus vel ipsa iterum atque
iterum erubuit purpura, quæ seruiles tuos humeros
honestabat ? profecto non est operæ-pretium in
his immorari, in quibus deposuisti tyrocinium impietatis,
ne videamur sectari libidinem, cuius vel
adolescens rudis non eras. An perscrutabimur versipellem
illam, & insidiatricem animã, quæ tuis omnibus

-- 14 --

sceleribus famulata, ne cum atrocitate sua,
quanta erat, viderentur, Laruam obducebat ? imputare
posses hocvitium gentilibus cunis neque tuum
arbitramur esse, quod natura tibi cõmune cum aliis
ingenuit. An hę rebimus in vindicta, quę te tenacissimum
iniuriarum ita vocauit in omniũ inuidiam,
vt ne vel ipsis quidem posses sapere, qui te tamen
æmulabantur. Et hoc pariter crimen cum Libanio
vocares splendidum furorem qui cum nobiles omnes
vt impiè mentitur mundus, habeat asseclas, te
vel primipilum habere debuit, vel pharum, vt cum
authoritate fieret. An attingã homicidia tua ; quotidiana
sunt, & plebeii furoris est in vulgari sanguine
vilescere, dum nequit in ipsis procerum iugulis exsatiari ?
Venus, proditio, vindicta, homicidium, priuata
sunt crimina, dixerim priuatum impietatis
tuæ satellitum, ac quasi prætorianos improbitatis
domesticæ laterones, quibus priuatus indulgebas,
ne, si publicè fierent, segnior videreris ad crimina,
qui te ambires audaciorem haberi.

 

Prodeat itaque furor ille tuus è domesticis parietibus,
& cum splendorem affectet vel in sceleribus,
apricetur ille tandem ad lucem publicam, vt quæ
tuis sapuit, omnium oculis inhorrescat. Prodiuit
profecto sed cum apparatu, & in publica tua rabie
visur est renasci vetus ille Caligulæ furor, qui Romanis
olim omnibus vnum caput expetebat, vt in
vno posset iugulo simul omnium sanguinem ebibere.
Innocentes suffixisti patibulo ; publicũ fuit scelus
sed quia fiebat in priuatis capitibus ideo tuum

-- 15 --

pudet nuncupare quod non ediderit internecionem.
Virgineum florem multoties sacrilego concubitu
decerpsisti, sed appetentẽ publicæ castitatis
libidinem non exsatiabas dum te scortis & meretricibus
priuatim immisceres. Multos euertisti fortunis,
sed dum in Publicam perniciem, sacra immineret
auiditas, ponebat in priuatis capitibus furor tyrocinium,
vt publicis direptionibus præluderet.

 

Nihil amplifico Mazarine, Vix enim cogitando,
nedum scribendo possum assequi, quæ tu exequendo
peregisti : quidquid dixi, tuum est, imo tuum
forte non est, quia minus est, quam quod egisti.
Quid ergo tantũ illud est, audiant & oderint Galli,
Hispani, Germani : Ecclesia, totus orbis. Paci iam
prope sanciendę Leones inter, aquilas & lilia solus
obstitisti, vt saltem Neronis adinstar, cum solus non
competeres ad crimina, quę auebas ; cõmuni totius
Europæ propemodum incendio mentem exsaturares ;
Non satisfuit crudelitati tuæ, Gallorũ effundere
sanguinem iniquo multoties carnificum gladio,
nisi vel ipsis etiam cruentis omnium gentium tortentibus
innatares, priuatasque perosus cædes publicè
fierès homicida. Non fecissent satis veneri tuę
constupratę passim in vrbibus selectę virgines, nisi
& sacrilegus, & adulter, & incestus, & ereptor cum
effreni militum licentia, subiisses in omnes gentes
admissatius, secretioremque, pudorem, ad ipsa penetralia
prælucẽtibus tibi flammis impudicis compressistes :
sterilis tibi visus fuisses ad supplicia, &
pœnas, si mortem miseris dolorum terminum intulisses,

-- 16 --

propterea gladio bellico depopulatus Prouincias,
& intra regnum & extra ; vastitatem intulisti,
vt quam inuidebas miseris mortem, vitalem
faceres : non hoc Nero, uon hoc Procustes, non hoc
fccisset tuus Dionysiur, sed tu crudelior commentuses
quomodo etiam ante mortem enecares.

 

Proh nimiam Gallorum cœcitatem : homicidas
priuatos quotidie subigebamus in crucem & te publicum
patiebamur : latrones & Sicarios imponebamus
in equuleum, & tibi publico Prouinciarum
prędoni parcebamus. Sacrilegos & incestos subiiciebamns
flammis, & te venereis ignibus propalam
exardescentem, viuum etiam non decoquebamus.
Trucidabamus incentores priuatarum seditionum,
teque Europææ seditionis & fomitem, & fautorem
inultum esse sinebamus. In te, in te sęuiendum
fuit, dum tu in omnes desæuires, tibi vni non
parcendum erat, dum tu nemini parceres ; tuum
vnius licet purpuratum caput violandum erat cum
tu nihil, sacrum quamuis illud & venerabile illibatum
esse patereris, sed quamuis furori nostro debebaris
iampridem victima ; tuo tamen ideò parcebamus
capiti, vt publicum Gallicæ gentis anathema,
publica etiam Themidis iustitia, vel demeteret
ferro publico, vel proscriberet.

Pœnitet me prope calamum meum tanto scelerum
Oceano commisisse, vnde nunquam emersurus
videar, si vel intacta criminum tuorum plebeculâ,
velim grandiorâ duntaxat insectari ; non tamen
gradiar retro, quamuis animo nunc meo cum

-- 17 --

horrore progrediatur obuiàm, ad cuius obtutũ nisi
conniuerent, vel atrociores oculi, conscios haud
temerarius arbitraretur.

 

Quid illud est quod grande dicturus videor &
insolens Mazarine, diuina tu ipse : si tamen in horrenda
criminum serie, secernere tu potes ipse quod
sit maximum, qui maximum nullum arbitraris,
si maius possit aliquod excogitari. Nosti CONDÆVM,
nosti fulgorem Gallici nominis & Solis iridem
Ludouicæi, nosti Rochroënsem, nosti Norlinghensem,
Friburgensem, Lansiensem, nosti
meliori iure dicendum *** quam Darium.
Nosti HARCVRIVM, fulmen illud bellerum
Parthenopæis stragibus insigne, nosti terrorem
Hispani, amorem Galli ; nosti Triumphatorem
æquiori ratione quam Pirrum dicendum Aquilam.
Nosti Cæsarem Vindocinensem, nosti virum
re quam nomine maiorem, nosti Surculum
magni non tam ingenij Patrij, quàm magnanimitatis
hæredem, nosti denique Principem vocandum
æquiori merito, quàm Fabium, clypeum libertatis.
Nosti BEAVFORTIVM tantæ illum expectationis
Principem, nosti Heroa vel ipsa se frõtis
maiestate commendantem, nosti obicem furorum
tuorum, nosti Scipionem Gracche, Tullium
Catilina. Nosti HOVDAN CVRIVM Magistrum
equitum expugnatorem Ilerdæ, Catalaunicis
triumphis illustrem, nosti Ducem nullis non bellis
præficiendum, nosti Imperatorem non prudentia
consilij quàm celeritate Cæsarea commendatiorem,

-- 18 --

dicendũ potiori merito quàm Marcellum,
Patriæ gladium ? Quare trepidas, quis te scelerum
Alastor tam subito pallore mutauit ? Erubesce potius
si tibi post scelera tua pudoris vel tantillum superest,
& fatere te saltem hîc reum, quandoquidem
minora sunt cætera, quàm vt tibi atrociora
meditanti censenda inter crimina videantur.

 

Indulseris enim profectò cupiditatibus obscœnis ;
& depopulatus sis sacra, & prophana diripueris ;
sanguinem sparseris & priuatum & publicum ;
fidei Sacramento tete multoties absolueris : quamquam
atrox, nondum tamen insolens est impietas,
quam tu nactus es ambitiosiorem, quàm
vt præceptis non dedignetur alienis insistere. Puderet
te laudum quas tibi mereretur imitatio, &
haberi pigeret improbum, nisi te non tam atrocitas
supplicii quã nouitas cõmendaret, & inuenisse
te crederẽt alii crudelitatis modum quẽ infligeres.

Ea propter irritabãt te non satiabant cædes publicæ,
incendebant non extinguebant venereos
ignes priuatæ libines, obdurescebas non emolescebas
ad publicas calamitates, quia nihil dum feceras
sine exemplo, & transmitti volebas apud posteros
vt exemplum, ad cuius sese fingeret amussim,
qui vel ipsorum vellet Neronum crudelitatem
supergredi.

Attende dum euoluam quæ tu agglomerasti
crimina, in Condæo & Harcurio inclinatas sciebas
recumbere spes comnes imperij, Galliæque totius in
duobus meditatus perniciem, dum in Catalauniam

-- 19 --

proficiscuntur, præcidisti neruos bellorum &
subtraxisti copias auxiliares, ratus emersuros nunquam
è periculis hosticis, quos in illa sine viribus
immergebas ? quid autem illud erat consilii ? an
nos fore putabas ita nesciostuæ mentis interpretes
vt non dignosceremus in duplici te Condæi &
Harcurij capite meditari vindictam Belgarum &
Hispanorum, cum quibus occulto federe cohærebas ?
an credebas illud nobis non subolescere consilium,
quo in duobus sperabas te succussurum incumbentem
ipis Gallicę fœlicitatis machinam ; vt
in duobus plures cæderes ? Vel vt in duobus potius
insueta crudelitate faceres internecionem, Gallosque
subtractis duobus fortissimis clypeis improtectos
hosticę relinqueres libidini, cui fidem nobis
sacramento adstrictam vendideras.

 

Quid si cessisset tibi consilium ex animi sententia,
scelerate, si Fabium & Scipionem demessuisset
Mars Catalaunicus, Hispano dedebamur Hannibali ;
si Torquatus periisset, & Camillus, Germano
tradebamur Brenno ; si Clypeum amisissemus &
Ensem, inermes hostico furori permittebamur, &
forte nisi præcauissent superi, te vno actore, quod
expetebas, facta esset Galliæ totius funesta catastrophe ;
tantumne, sceleste, licuit tibi in hæc tanta
capita, quorum honorariæ multæ ne vel tu satis es,
etiam si tibi vita post mortem millies iterum atq ;
iterum oppetendam restitueretur.

Sed quid in VINDOCINENSI parabas, inuidebas
dubio procul esse Cæsarem nobis maiorem

-- 20 --

gentili tuo, sed errasti profecto cum facessere iussisti
procul à Gallia : notam enim iam abunde nobis
virtutem dedisti suspiciendam exteris, & fecisti
vt crederent turbulentiorem esse te, vel nequiorem
quam PETILIVM, qui maiorem APRICANO
virum ablegares, & ipsum etiam exilium tanti Herois
commendatione illustrates.

 

Speciosa tamen fuit illa crudelitas, qua, tres
sublaturus triumphatores, in bello saltem tortorem
quæsiuisti, vel in exilio pœnam, conspicatus
rationem, qua vel te authore, gloriosè tamen, vel
emorerentur, vel aliò facesserent. Sed egisti crudelius
cum BEAVFORTIO & HOVDANCVRIO,
quorum primum in spem imperii crescere, creuisse
alterum videbas, & vtrumque quod inclytus esset,
car ceribus inclusum delitescere voluisti, ne cæcutiret
tibi debilis acies in obtutu splendoris, qui
multus ex vtriusque, vel virtute vel natalibus emicans,
scelestæ tibi vitæ tuæ sordes & sordidam cunarum
tuarum humilitatem exprobrabat.

Vah flagitiosum caput ; itane tibi mentis aciem
perstrinxit honoris ille non meritus apex, vt in
Principis & Magistri equitum ardua capita luserit
audacior manus, itáne te deiecit è sana mente, vt
speraris impune futurum hoc facinus Gallis, quod
ne vix fortunæ quidem ignosceremus.

Fuit ille tamen tuus imprudens furor, abstulisti
enim ignominiam carceribus satellitij tui Basilicis,
ex quo fieri placuit, eosdem, tantæ dignitatis
domicilium, illustrasti ergastulorum tenebras,

-- 21 --

ex quo tempore tantum ibi fulgorem illucescerc
voluisti ; irritasti ambitionem criminum, neminemque
fore deinceps arbitror, qui tibi non malit
videri reus quàm innocens, si tamen in se sperauerit,
quemadmodum & in illos animaduersurum.

 

Sed vnico carcere non definiebas tui consilij
modum ; carcer enim crimen erat & scelus nondum
impotentis animi, & quandiu non irascereris,
tandiu volebas illustrissimos Heroas in squalore
carcerum, & quisquiliis sordescere, donec erumpente
tandem in iracundiam furore, vel vtriusque
caput proscriberes, vel corrupta ad hoc iudicium
Themide, publice cæderes.

Eminuisti cum anteà semper, tùm in hac occasione
potissimum, Themis Gallica, neque enim
pretio potuit corrumpere tuam integritatem iste
nefarius, neque minis expugnare, neque illecebris
emollire ; aurum obtulit, sed aureæ tibi lances,
noui fulgoris incremento, virorum eò fortiùs
expendebant innocentiã, quò splendidior ostendebatur :
intẽtauit minas, sed quo imminebat ille ponderosior,
eò fortior cõtra palmaris semper æquitas
obnitebatur. Illecebris lacessebat, sed in hoc puerili
certamine turpe duxisset occúbere iustitia, quæ minas
in crudeli, aureas in flagitioso vires despexisset.

Debes hanc imperterritæ iudicum nostrorum
integritati gratiam, Mazarine, quod ille videlicet
tantorum Heroum sanguis, reliquis crudelitatis
tuæ titulis non accesserit, & victoriæ tibi debet
instar ess esi tamen non omnino cæcutis, quod non

-- 22 --

cesserint, at tuam potius improbitatem, integritate
sua superauerint. Quid enim admiserant quamobrem
tollerentur, blasphemo, quid peccarant,
quamobrem incarcerarentur : aberro, quid inquam
non perpetrauerant, quamobrem non omnino
dignus morte crederetur, quisquis in illos
vel solam criminis suspicionem admitteret ? sed satis
erat furori tuo si quis posset mori, & nocentior
haberi nemo poterat, quam qui tibi non saperet :
vel amore, vel odio tuo deffiniebas crimina ; & vt
fulmen crudelitatis tuæ deuibrares, non quærebas
quis peccasset, sed quis subesset, imo quis extaret
supra te, qui videlicet in Condæo Borboniam domum,
in Harcurio Lotharingam, in Beaufortio
Vindocinensem, in Houdancurio Mareschallatum
lacessiueris. Abblandiantur aulici tui tibi canes vt
voluerint : ego enim cum sanis omnibus interpretor
voluisse te extinguere splendidissima illa Galliæ
lumina, & amouere procul generosissimos illos
tui furoris obices, vt perfractis denique validis
illis nequitiæ tuæ repagulis, Sylla Marioque crudelior
in omnium fortunas inuolares.

 

Quo enim horrore criminis potes perterreri,
Mazarine, qui pudorem omnem à perfricta fronte,
ex assuetudine peccandi profligaueris, & proieceris
effrontem animam ad illa sine trepidatione perpetranda
scelera, in quibus vel ipsi erubescerẽt, qui
criminibus & flagitiis insueuerunt : & profecto qui
te nouerant, mirabantur, qua ratione vel quibus
potius præstigiis irrepsisses ad hoc Ecclesiæ culmen,

-- 23 --

ad quod ne vel ipsi viderentur euehendi, in
quos cadere posset, non criminum, sed virtutis
etiam frigidæ sola suspicio : Sed hanc ego purpuram
non sine mente diuûm crediderim obtigisse
tibi, vt tibi, cui vultum scelestissimo pallore, criminum
infecerat familiaritas, saltem aliquis subesset
pudoris rubor vel in habitu, quo erubesceres
semper qui semper peccares, ac proinde nunquam
omnino improbus, vel totus ex omni criminum
labe compactus videreris, nisi cum habitum, omnimodæ
improbitatis obicem exueres.

 

Mirentur modò alij tuam ad scelera quælibet
audaciam, expauescant in sola mentione criminum
quibus tu arridebas, horrescant audire, quæ
tu dum efficeres, triumphabas ; ego sane nec miror,
nec horresco, nec expauesco qui videlicet aduertam
ab effronti timeri hoc vnum posse, ne videatur
bonus, neque vnquam perfrictum caput erubescere,
nisi quod erubuerit & puerili pudore pallorem
impietatis intimæ verũ indicem incenderit.

Proh Deum immortalem ! quàm bene nobiscum
actum est, quod tuo non tantum acuminis ingenio
quam crudelitatis indiderit natura, & quæ te fecerat
improbum, hebetem saltem & stupidum reliquerit :
excogitasses in aula nostra quæ Bistonius,
erubuisset tyrannus, & Busyride peior, Procuste
atrocior, etiam in nouitate suppliciorum, cum nostris
modestæ nouitatis amantibus, collusisses.

Hæc tu, Cardinalis, ausus es, hæc tanta crimina,
hanc tantæ vitæ licentiam, has libidines, hæc sacrilegia

-- 24 --

in oculis Galliæ, in hoc orbis compendio
in hoc Ecclesiæ theatro, obscœne, crudelis, intemperans,
proditor, sacrilege, ô pudor Ecclesiæ ! ô Ga§lliæ
dedecus ! ô mundi propudium ! Extractum è plebeijs
cunarum sordibus mãcipium eueximus super
omniũ capita : non ab aratro, inde enim & Consules
olim prodibant, & Dictatores ; sed à turpi sordidæ
conditionis cœno petitas manus nostro pręfecimus
Themoni, intemperantissimũ Cyclopem purpurâ
sacrâ vestiuimus : quis ad hęc non expauescat ?

 

Modum tamen hactenus imposuisti furori tuo,
Mazarine & quamquam in multos sæuiisti, non te
tamen latuit in quas animaduerteres : non placuit
imperito capiti doctus ille furor, & plebeiæ crudelitatis
esse putasti, scire, in quos exsæuires. Ignorare
voluisti quæ faceres, vt quam exsatiare non
poteras sitim sanguinis in numero virorum quos
te, scires cædere, exsaturares saltem in illis quos
nescires, dum numerosiores arbitrareris.

Mysticum arbitraris hoc scelus, cui præludo, sed
tuum non esset nisi propalam fieret. An putas excidisse
nobis hoc facinus nuperum, quo Parisiensem
aggressus themidem in BLAMENIO & BROVSELIO,
iustitiæ duo firma suffodiebas fundamenta
vt excussis duobus illis Cardinibus circa quos rotari
sciebas intemeratæ semper æquitatis orbitam,
etiam, quos non nosses, plecteres, dum quos obices
sciebas ad hanc crudelem inscitiam, incarcerares.

Videbatur infæcundior animus ad crimina, nisi
vel vnico partu millena tumultuatim effunderet, &

-- 25 --

quamquam nulli peperceras virtuti, quia tamen
singulatim omnes lacessiueras, videbaris tibi segnior
donec omnes simul appeteres, & in iustitia,
quam esse sciebas cæterarum Pharum ; earumdem
omnium splendorem exiingueres, ita videlicet nec
virtutes putabas te odisse, nisi vel vno dumtaxat
telo simul omnes læderes.

 

Fælices illi profecto sunt quos in furorum tuorum
metam selegisti, melius enim ipsorum virtuti
ne vel centum suffragarentur Panegirici, dum extollerent,
quam tu, dũ deprimis, & si TERTVLIANO
IVDICE, diuinum esse debuit illius Ecclesiæ decus,
quod impetebat NERO, emicare profecto debuit
præ cæteris BLAMENII & BROVSSELII virtus quos
tu præ cęteris ad crudelitatis tuæ carnificinam seponeres,
ex odio quippe tuo, quisquis sapit virtutis
definit mensuram, & qui modo scire voluerit pretium
sui, ex odio vel amore tuo sumat amussim,
ne aberret.

Non igitur amplius miror etiam pueris & infantibus
regiis vsque adeo inhorruisse hanc improbitatis
tuæ imaginem, vt vel in obtutu tuo fastidiat
noster PHILIPPVS, & in nomine, noster itidem
IVLIVS cohorrescat.

Fecisti improbe, vt hoc augusto IVLII nomine,
quod ex titerat hactenus Heroum votũ, velipsi se
putent infantes de honestari, quod hoc idem indiderit
tibi temeritas : quod enim lustricus parens
Condææ gentis surculo nomen IVLIVM imposuisti
vel inde sumit prauum augurum, adultus infans
& exorrescit totus dum te cognominem attendit.

-- 26 --

In procinctu eram vt perorarem nisi processisset
obuiam quod ille postremum ausus est,
neque enim hæc ipsi recensita scelera fecere satis.
Sed illa sunt pręludia machinantis aliquid deterius,
ô Galli : sparsam enim in hæc omnia crimina
modò collegit impietatem, vt toto quasi scelerum
impetu, totus & ipse pariter in nos irruat. Non
satis est viduasse domos, ciuitates exhausisse, fana
spoliasse, facultates ex opimis beneficiis collectas
impendisse in nefarios vsus, insontes multasse,
ærarium publicum expilasse, toti Galliæ vastitatem
intulisse, nisi vobis postquam eripuit fortunam,
eripiat & vitam, immersosque bellorum ciuilium
furoribus, vel ense demetat hostico, vel proprio,
vestroque satur & auro & sanguine, saluus ad
indigenas suos regrediatur.

An non illud patet etiam cęcutientibus consilium :
regem nobis non abstulit modò, sed furatus
est, aususque sacrilegas in ipsum iniicere manus,
quasi parum esset totam diripuisse Galliam, ipsam
etiam maiestatẽ regiam prædo nocturnus deprędatus
est. Ad famem nisi iam omninò compulit, compulsurus
est, eóque redegit, vt neviuere quidem sub
mansuetissimo Rege liceat sine rebellione, imposuitq ;
vel vincendi Regis, vel moriendi necessitatẽ.

Quò spectarit hæcrabies, coniectate pueri (neque
enim homines desiderat hoc iudicium.) Equidem
nisi totus in LENSIENSI clade ita periit
Leopoldus, vt sese nondum colligere potuerit ab
hoc terrore quem incusserat nuper incumbens ipsi
à tergo Condæus, si adhuc è pristino heroë quem

-- 27 --

ostentabat Trazonicus ille, superest vel tantum semi-vir,
quid obstat quominùs armatus terrorem
Martiũ vsque ad ipsa regni penetralia promoueat ?
Quis obstruet repagula progredienti ? quis triũphantem
inhibebit ? ipsa Erynnis publica demetẽtibus
sine obice palmarũ segmenta copiis hostilibus ancillabitur,
nostris nos armis eius triumphis appreliabimur,
& quisquis ab hoc intestino tumultu cesserit
victor, vel Rex, vel ciuis, ille forte iam sui dimidio
minor, tibi Leopolde dabitur ad triumphũ.

 

Abominor hoc præsagium superi, & te potiùs,
abominande Mazarine, victimam expeto & Catarma
publicum, qui iam propè, quod habuit Caligula
quondam in votis, executus es. Quæ te diræ,
quæ te Erynnis, quis te furor ita suis exagitabat
stimulis, vt nondum tota satur Gallia, sitires adhuc
sanguinem Borbonium, expeterésque litari furori
tuo, quis non horreat, vel ipsis etiam Gallorum
manibus REGEM, AVRELIANENSEM, CONDÆVM,
LONGVEVILLAM, HARCVRIVM,
dum in varias diuisi factiones, tibi vni vel cum capitis
periculo congrederentur.

Sic sic, improbe, tua debuit crudelitas assurgere,
quò te celsiorem nostræ Themidis percuteret
gladius : in hoc sedendum fuit improbitatis editissimo
culmine, vt ponderosius rueres. Hæc tuæ
debuit esse moles magnitudinis, quæ tot capere
posset fulmina, quot generosissimos EPHOROS
nostre habuit Senatus, vt in te detonaret.

Sperabas, impie, vt qui iam inulta pristina tua
scelera passus erat augustissimus Areopagus, idem

-- 28 --

hoc extremum impune labi pateretur, vel forte
dum lenta procederet ipsius æquitas, futurum arbitrabaris
vt nunquam te assequeretur, qui præcipiti
gressu videlicet in improbitatis stadio decurreres ;
sed, qui lentos sciebas, grandiores scire debuisti
gradus æquitatis, & quanquam sero molerent
deorum molæ, bene tamen comminuere : consulto
trahebatur indicendum tibi, in hoc diuûm
consistorio, supplicium, sed non adducebatur brachium,
nisi vt firmior in verticem tuum libraretur
bipennis, & grauitate denique supplicii tarditatem
suam illustrissimus ille cœtus compensaret.

 

Miramur tamen SENATVS AVGVSTISSIME,
quod comperto læsæ maiestatis capiti, perturbatori,
incentori, & prædoni publico, solam in omne
supplicium fugam inflixeris, qui damnatus ad triremes,
ad cruces, ad Equuleos, ad patibula, te molliorem
adhuc experiebatur ; sed vel in hoc mysticus
es & diuinus, Mazarinum enim non poteras
tollere sine gratia ; & quantumuis seuerus in ipsum
detonuisses, mitius tamen sæuiebas quam cum ipsum
stimulis conscientiæ tortoribus intestinis discruciandum
reliquisti. Nacturus enim carnificem
se ipso semper humaniorem suo debuit furori
permitti, vt qui iam omnem & ęquitatem &
hominem exuerat, dum in nos, dum in se desæuiret,
& hominem & æquitatem resumeret. Exeat
itaque iam infamis, iam censoria vestræ Themidis
virga notatus, & qui, quod insolens, propter
crimina sua meruisse non potuit vt occideretur, ille
tandem in omne supplicum, viuat.

FINIS.

Section précédent(e)


Dubosc-Montandré, Claude [?] [1649], ICON TYRANNI, IN INVECTIVA CONTRA MAZARINVM, EXPRESSA ET AVCTA. , latinRéférence RIM : M0_1674. Cote locale : A_4_36.